Na czym polega zwyrodnienie kości?

Choć nazwa o tym nie mówi, w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów cierpią również kości. To jedno z najczęściej występujących schorzeń reumatycznych, które atakuje głównie osoby w dojrzałym wieku (+60), częściej kobiety niż mężczyzn. Zmiany zwyrodnieniowe obejmują na ogół biodra i kolana, czasami także kręgosłup, stopy i dłonie. Konsekwencją tej przewlekłej choroby jest niepełnosprawność, której stopień zależy od momentu podjęcia leczenia oraz postępowania samego pacjenta. Jak powstaje zwyrodnienie kości i czy można zahamować ten proces?

Przyczyny zmian zwyrodnieniowych

Choroba zwyrodnieniowa to efekt stopniowego zużywania się stawów wraz z wiekiem. Mimo to nie każdy emeryt cierpi z powodu dokuczliwych objawów tego schorzenia, dlaczego? Otóż na zmiany zwyrodnieniowe trzeba sobie „zapracować”. Wszelkie urazy mechaniczne, kontuzje, odmrożenia, zakażenia stawów, złe nawyki treningowe, praca w pozycji nadmiernie obciążającej stawy, przeciążenia spowodowane dźwiganiem ciężarów i nadwagą – to wszystko sukcesywnie prowadzi do degeneracji układu ruchu. Duży wpływ na powstanie choroby zwyrodnieniowej mają także inne schorzenia (cukrzyca, zaburzenia metaboliczne, RZS, dna moczanowa) oraz czynniki genetyczne. Niemniej zużywanie stawów to do pewnego stopnia proces naturalny, który wynika z rozluźnienia wewnętrznej struktury chrząstki stawowej. Zwyrodnienie kości to częsta przypadłość podeszłego wieku – co oczywiście nie oznacza, że można zrezygnować ze specjalistycznego leczenia.

Jak dochodzi do zmian zwyrodnieniowych w kościach?

Choroba zwyrodnieniowa stawów przebiega powoli, acz nieuchronnie – jak na razie nie wynaleziono lekarstwa, które byłoby w stanie cofnąć zmiany chorobowe i skutecznie zahamować procesy degeneracyjne. Zwyrodnienie polega na stopniowym ubywaniu chrząstki stawowej, czyli warstwy tkanki łącznej, która pokrywa powierzchnię bezpośrednio przylegających do siebie kości. Regeneracja uszkodzonej tkanki jest niemożliwa ze względu na zaburzenia produkcji białek (proteoglikanów), które są składnikiem budulcowym chrząstki. Wraz z rozwojem choroby tkanka ulega zwłóknieniu, a następnie miejscowym pęknięciom. Uszkodzona chrząstka stopniowo wyciera się, czego rezultatem jest odsłonięcie powierzchni stawowych. Nasady kości zaczynają ocierać się o siebie, wskutek czego stają się szorstkie i wywołują ból. W przebiegu choroby dochodzi także do zapalenia błony maziowej oraz zwłóknienia torebki starawej. Zwyrodnienie kości można łatwo rozpoznać na badaniu rentgenowskim po obecności narośli kostnych, tzw. osteofitów.  

Objawy choroby zwyrodnieniowej

Ocierające się o siebie nasady kości powodują ból podczas poruszania, co jest głównym objawem choroby zwyrodnieniowej. Inną typową dolegliwością jest poranna sztywność stawów (charakterystyczna dla schorzeń reumatycznych), spowodowana długotrwałym trwaniem w bezruchu. Zwyrodnienie kości można także „usłyszeć” – choremu usiłującemu rozruszać zesztywnienie towarzyszy dźwięk trzeszczenia w kościach. W przebiegu schorzenia dochodzi również do powstania stanu zapalnego, który manifestuje się bólem stawów, obrzękami oraz ociepleniem skóry w miejscu zajętego stawu. Podczas badania palpacyjnego można stwierdzić obecność niebolesnych guzków, z czasem może dojść do poważniejszych deformacji stawów. Na zaawansowanym etapie choroby kości układają się względem siebie pod nienaturalnymi kątami, a chory musi zmagać się z coraz większą niepełnosprawnością.

Leczenie zwyrodnienia stawów i kości

Choroba zwyrodnieniowa ma przewlekły i postępujący charakter, jak dotąd nie udało się wynaleźć cudownego sposobu na jej wyleczenie. Celem terapii jest uśmierzenie dolegliwości oraz utrzymanie pacjenta jak najdłużej w sprawności. Leczenie wymaga połączenia wielu różnych metod:

1. farmakologicznej z zastosowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych, glikokortykosteroidów, leków przeciwbólowych, leków wspomagających regenerację chrząstki stawowej oraz preparatów kwasu hialuronowego
2. zabiegów fizjoterapeutycznych, takich jak: krioterapia, laseroterapia, elektroterapia, leczenie ultradźwiękami, diatermia
3. rehabilitacji ruchowej, czyli ćwiczeń oporowych, izometrycznych oraz poprawiających kondycję
4. terapii manualnej
5. plastrowania (kinesiotapingu)
6. odciążania stawów za pomocą kul, stabilizatorów, lasek, opasek

Zaawansowane zwyrodnienie kości i stawów może wymagać także zabiegu chirurgicznego, tj. oczyszczenia stawów z chorej błony maziowej (synowektomia) lub wymiany stawu na sztuczny (endoprotezoplastyka). Zabiegi mają na celu zlikwidowanie dolegliwości bólowych oraz przywrócenie podstawowych funkcji w stawie.