Co to jest osteoliza i jak się objawia?

O osteolizie nie usłyszysz podczas zwykłego badania kontrolnego czy przy realizowaniu recepty na leki przeciwreumatyczne. Z tym zjawiskiem mają do czynienia pacjenci onkologiczni, a konkretnie osoby cierpiące na rozsianą postać choroby nowotworowej. Jak sama nazwa podpowiada, osteoliza (gr. ostéon= kości) to przerzuty do kości skutkujące stopniowym zniszczeniem ich struktury. Jak przebiega ten proces i czy pacjent w zaawansowanym stadium nowotworu ma szansę na normalne funkcjonowanie?

Na czym polega osteoliza?

Wbrew pozorom przerzuty do kości nie dotyczą wyłącznie pacjentów z nowotworami narządu ruchu. Wprost przeciwnie – degeneracja kości najczęściej zachodzi u chorych na raka prostaty, płuc, piersi oraz układu krwiotwórczego. Niszczący wpływ nowotworu na szkielet zaczyna się od przedostania komórek rakowych do szpiku kostnego. Wydzielane przez nich molekuły (tzw. czynniki wzrostu) doprowadzają do rozwoju nowotworu i jednocześnie stymulują osteoklasty – komórki kościogubne odpowiedzialne za kształtowanie się kości, regenerację złamań oraz wymianę „starych” kości na nowe. Spełnianie tak ważnych funkcji jest możliwe dzięki zdolności osteoklastów do rozpuszczania kości i przenikania do ich struktury. Niestety, to co w zdrowym organizmie jest pożądane, u chorego prowadzi do stopniowego niszczenia układu kostnego – osteolizy. Zmiany nowotworowe najczęściej zlokalizowane są w dużych kościach, tj. miednicznej, kręgosłupie, żebrach, ramieniowej i udowej.

Jak rozpoznać osteolizę?

Przerzuty nowotworowe do kości prowadzą do bardzo poważnych powikłań, w tym złamań kręgosłupa i złamań kończyn (zwłaszcza kości udowej i ramieniowej). Chory wcale nie musi uczestniczyć w wypadku – wystarczy już błahy upadek czy mocniejsze podparcie się na łokciu. Zdarza się też, że pacjenci sami nie wiedzą, co doprowadziło do złamania – kości niejako „pękają” samoistnie.

Łatwo się domyślić, że zaawansowana osteoliza skutkuje unieruchomieniem pacjenta oraz trudnościami z wykonywaniem podstawowych czynności. Chory zmagający się z pierwotnym schorzeniem (nowotworem) cierpi dodatkowo z powodu pogorszenia jakości życia i długotrwałego pobytu w szpitalu. Niestety, patologiczne złamania to nie jedyny skutek przerzutów nowotworowych do układu kostnego.

W wyniku rozmiękczania kości organizm „zyskuje” wapń – ten niezbędny pierwiastek w nadmiarze może prowadzić do poważnych komplikacji. Pacjenci z przerzutami nowotworowymi mogą więc zmagać się m.in. z niedokrwistością, problemami z krzepliwością, pogorszeniem funkcji jelit, zanikiem mięśni. Podwyższony poziom wapnia we krwi może doprowadzić również do śpiączki, a nawet śmierci pacjenta wskutek niewydolności nerek czy zaburzeń pracy serca.

Wcześnie rozpoznana osteoliza pozwala wdrożyć odpowiednie leczenie zapobiegające powikłaniom. Jakie objawy powinny zaniepokoić pacjenta? Należy zgłosić lekarzowi każdy ból kości – to właśnie dolegliwości bólowe występują najwcześniej, jeszcze zanim osteoklasty doprowadzą do rozmiękczenia kości widocznego w badaniu obrazowym. Szczególnie alarmujący jest ból kręgosłupa i dużych stawów (biodrowych, ramieniowych). Przerzuty nowotworowe do kości zwiastuje także ból korzonków, który można pomylić z rwą kulszową.

Osteoliza – diagnostyka i leczenie

Pacjenci onkologiczni zwykle otoczeni są szczególną opieką, dlatego każdy nowy objaw jest poddawany niezwłocznej diagnostyce. Objawy sugerujące przerzuty do kości wymagają przeprowadzenia badania scyntygraficznego. W razie stwierdzenia ubytków kostnych wykonuje się tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny – badania te ostatecznie zweryfikują, czy zmiany powstały na wskutek nowotworu, a nie np. osteoporozy.

Leczenie osteolizy sprowadza się do łagodzenia objawów oraz zapobiegania dalszym uszkodzeniom kości, nie jest możliwe odwrócenie powstałych zmian. Efekt terapeutyczny uzyskuje się poprzez połączenie leczenia ogólnoustrojowego (terapia hormonalna, chemioterapia) z lekami hamującymi działanie osteoklastów (inhibitory resorpcji kości, biosfoniany). Dzięki wczesnemu podjęciu leczenia pacjent ma szansę uniknąć bolesnych złamań i prowadzić w miarę normalne życie.